Copyright © 2004 ABIT.
All rights reserved.

SŁOWNIK WYRAZÓW I OKREŚLEŃ SPECJALISTYCZNYCH

ALERGIA: (med.) - uczulenie, nazwa przyjęta dla określonej i swoistej reakcji ustroju (wrodzonej lub nabytej) na pewne związki chemiczne i substancje. Związki te, zwane alergenami, się mogą znajdować w pokarmach, lekach, wodzie, powietrzu, kurzu, pyłkach roślinnych itp.

ANEMIA: (med.) - niedokrwistość.

ANTAGONIZM: zjawisko konkurencyjności dwóch lub kilku związków chemicznych (najczęściej dotyczy leków, czasami substancji toksycznych), w wyniku czego działanie jednego lub kilku z nich ulega osłabieniu lub całkowitemu zahamowaniu. Powoduje to zmniejszenie efektu leczniczego lub toksycznego.

APLAZJA: zanik, niedorozwój jakiegoś narządu, części organizmu.

BIODEGRADACJA: rozkład lub rozpad substancji i związków chemicznych pod wpływem działania mikroorganizmów (bakterie, glony itp.)

BRADYKARDIA: (med.) - zwolniona czynność serca (poniżej 60 uderzeń na min), rzadko-skurcz.

CHŁONIAKOWE GUZY: nowotwór złośliwy, pochodzenia limfatycznego.

CHROMOSOMY: samoodtwarzające się składniki jądra komórkowego, będące nosicielami czynników dziedzicznych, którymi są geny.

CHRONICZNE ZATRUCIE: zatrucie organizmu występujące w wyniku długotrwałego narażenia na małe dawki substancji toksycznych.

DEMENCJA (med.): otępienie.

DENATURACJA BIAŁKA: nieodwracalna zmiana struktury cząsteczkowej białka wywołana przez czynniki fizyczne (temperatura, promieniowanie nadfioletowe itp.) lub chemiczne (kwasy, zasady, sole, rozpuszczalniki organiczne i inne związki chemiczne). Białka w czasie denaturacji tracą swoje właściwości biologiczne.

DERMATOZY: (med.) - choroby skóry.

DETOKSYKACJA: rozkład i zanikanie pod wpływem różnych czynników: fizycznych, chemicznych i biochemicznych właściwości toksycznych danej substancji.

DNA: kwas deoksyrybonukleinowy (lub dezoksyrybonukleinowy), występuje w chromosomach w postaci długich, podwójnych łańcuchów zwiniętych w regularną spiralę; bierze udział w przenoszeniu cech dziedzicznych jako zasadnicza część kodu genetycznego.

DYSFUNKCJA: (med.) - zaburzenie czynności, dysfunkcja połączeń nerwowo-mięśniowych (zaburzenie czynności połączeń nerwowo-mięśniowych).

EGZEMA: (med.) - choroba alergiczna skóry.

EKOTOKSYNY: substancje i związki chemiczne zgromadzone w środowisku naturalnym, wykazujące szkodliwe działanie na zdrowie człowieka.

ENZYMY: biokatalizatory o właściwościach katalitycznych. Substancje wytwarzane przez każdy żywy organizm, regulujące przebieg wszystkich procesów życiowych, np. oddychanie, trawienie, wydzielanie soków itp.

ENZYMATYCZNE AKTYWATORY: substancje umożliwiające lub wzmagające działanie katalityczne enzymów, np. niektóre metale.

EPILEPSJA: (med.) padaczka.

GENY: jednostki dziedziczenia związane z przekazywaniem poszczególnych cech organizmu. Mają stałe miejsce w chromosomach jądra komórkowego.

GLONY: jedno- lub wielokomórkowe samożywne rośliny wodne, przyswajające dwutlenek węgla za pomocą barwników, np. chlorofilu, w procesie fotosyntezy.

HALOFORMY: chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych - grupa związków chemicznych powstających podczas procesu uzdatniania wody pitnej.

HEMOLIZA KRWI: rozpuszczanie się lub pękanie otoczki krwinek czerwonych, a w następstwie przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi.

HEPATOKSYCZNOŚĆ: trujące działanie na wątrobę.

HIPOPLAZJA: zwyrodnienie, zniekształcenie jakiegoś narządu, tkanki itp.

HUMUSOWE ZWIĄZKI: związki chemiczne powstające w glebie na skutek przemian biologicznych i chemicznych obumarłych substancji organicznych. Występują w wodach naturalnych, powodując ich zabarwienie od żółtego do żółtobrunatnego.

KANCEROGENNE DZIAŁANIE: substancje chemiczne lub czynniki fizyczne powodujące w organizmach zmiany rakowe.

KANCEROGENNOŚĆ: rakotwórczość.

KANCEROGENY: substancje chemiczne lub czynniki fizyczne powodujące w organizmie zmiany rakowe.

KATALIZATORY: substancje chemiczne, które mają wpływ na szybkość przebiegu reakcji chemicznej, powodując jej przyspieszanie lub opóźnianie.

KOD GENETYCZNY: informacja genetyczna - dziedziczna, zapisana w DNA.

KUMULACJA, KUMULOWANIE SIĘ: odkładanie się pierwiastków lub związków chemicznych w organizmach żywych (człowiek, zwierzę, roślina) lub środowisku naturalnym.

LEUKOPENIA: zmniejszenie się liczby krwinek białych w krwi obwodowej. Jest częstym objawem niektórych chorób, w tym zakaźnych. Może być także następstwem uszkodzenia układu krwiotwórczego.

METABOLIZM: przemiana materii, całość reakcji biochemicznych zachodzących w organizmie.

METHEMOGLOBINEMIA: (med.) - sinica.

MIKROELEMENTY: pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmów żywych (człowieka, zwierzęcia, rośliny), pobierane przez nie ze środowiska w śladowych ilościach. Są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych w ustroju.

MUTACJA: nagłe pojawienie się nowej cechy w organizmie; cecha dziedziczna.

MUTAGENY: czynniki chemiczne lub fizyczne wywołujące w organizmach żywych zmiany dziedziczne, mutacje.

MUTAGENNE DZIAŁANIE: działanie czynników chemicznych lub fizycznych na żywy organizm, powodujące zmiany dziedziczne - mutacje danego organizmu.

NEKROZA: (med.) - martwica, obumarcie komórek organizmu w miejscu narażonym na działanie czynnika toksycznego. Może towarzyszyć temu wydzielanie się trujących produktów przemiany materii i rozkładu, najczęściej dotyczy skóry (nekroza skóry).

NEUROTOKSYCZNOŚĆ: trujące i szkodliwe działanie na układ nerwowy.

OSTRE ZATRUCIE: wywołane jest przez jednorazową lub kilka następujących po sobie dawek substancji toksycznej; dochodzi do silnych objawów chorobowych, mogących zakończyć się nawet śmiercią.

PERCEPCJA: postrzeganie.

PŁYNY USTROJOWE: zalicza się do nich m.in. krew, limfę, osocze, soki trawienne.

POPULACJA: zbiór lub grupa organizmów; zaludnienie lub grupa przebywająca w tych samych warunkach środowiskowych, narażonych np. na działanie takich samych substancji szkodliwych.

PREKURSOR: poprzednik, substancja wyjściowa, z której powstają kolejne związki chemiczne o określonej budowie i właściwościach.

PSYCHOMOTORYCZNY ROZWÓJ: psychomotoryka - całość zjawisk i procesów psychicznych zachodzących przy wykonywaniu przez człowieka czynności ruchowych.

PSYCHOMOTORYCZNE RUCHY: ruchy związane z przeżyciami psychicznymi, takimi jak doznawanie wrażeń, dokonywanie spostrzeżeń lub podejmowanie postanowień w odróżnieniu od ruchów przebiegających bez udziału elementów psychicznych.

SAPROFITY: roztocza, rośliny cudzożywne, czerpiące pokarm z martwej materii organicznej, do których należą m.in. liczne bakterie i grzyby. Występują w wodach i ściekach zanieczyszczonych substancjami organicznymi.

SYNERGIZM: wzajemne spotęgowanie działania dwóch lub kilku substancji występujących razem w danym środowisku lub organizmie (człowiek, zwierzę, roślina). Zjawisko spotykane wśród leków, a także trucizn.

SYSTEMICZNE DZIAŁANIE: działanie obejmujące cały organizm człowieka, zwierzęcia lub rośliny. Systemiczna trucizna po wniknięciu do organizmu może zaatakować każdą tkankę, narząd lub układ.

TACHYKARDIA: (med.) - częstoskurcz serca.

THM-y (trójchlorowcopochodne metanu): w cząsteczce metanu trzy atomy wodoru zostały zamienione na chlorowiec: chlor, brom, jod, fluor. Przykładowo można wymienić: chloroform, bromoform, jodoform lub chlorodwubromometan. Należą do haloformów - chlorowcowych połączeń węglowodorów alifatycznych.

TOKSYCZNY, TOKSYCZNE CZYNNIKI: szkodliwe czynniki fizyczne lub trujące substancje chemiczne przenikające ze środowiska do organizmu pojedynczego człowieka, zwierzęcia i rośliny lub populacji - grupy organizmów, zdolne do wywołania zaburzenia procesów życiowych, a nawet śmierci.

TOKSYNY: substancje chemiczne wytwarzane przez organizmy żywe, np. niektóre bakterie i grzyby, mające właściwości trujące dla innych organizmów.