Informacja Medycznego Centrum Konsumenta w Warszawie w sprawie jakości zdrowotnej wody pitnej

Czysta woda - H2O - składa się tylko z tlenu i wodoru. W czystej wodzie mogą znaleźć się rozmaite rozpuszczone lub zawieszone domieszki.
Domieszkami wody są:
- sole,
- gazy,
- substancje organiczne,
- drobnoustroje.

W przyrodzie najmniej domieszek zawiera woda pochodząca z opadów atmosferycznych. Jednak wbrew po tocznym przekonaniom woda opadowanie jest czysta, gdyż - przechodząc przez chmury pyłów i gazów przemysłowych - ulega zanieczyszczeniu (stąd obecność w niej lotnych związków organicznych lub kwasu siarkowego i azotowego). Do tego dochodzi skaże nie w wyniku wymywania z powierzchni, np. dachu, dalszych zanie czyszczen (odchody ptaków, składniki pokrycia - związki miedzi, azbest itd). Najwięcej domieszek zawiera woda morska i wody podziemne. Oczywiście domieszki wody morskiej są szkodliwe dla zdrowia i woda ta nadaje się do pi cia dopiero po ich usunięciu. Wody pod ziemne mogą zawierać szkodliwe do mieszki pochodzące ze złóż naturalnych (np. arsen, substancje radioaktywne) lub z powierzchni ziemi.

Najwięcej szkodliwych domieszek zawiera woda wodociągowa wypro dukowana z powierzchniowej wody pozaklasowej obciążonej tak wielkim ładunkiem ścieków przemysłowych i komunalnych, że nie jest ich w sta nie usunąć żaden proces zwykłego uzdatniania. Dodatkowo podczas de zynfekcji wody zanieczyszczonej od chodami ludzi i zwierząt powstają ra kotwórcze trójhalometany. Tworzą się one również w przebiegu wody przez sieć wodociągową. Zarośnięcie kożuchem bakterii, pleśni, grzybów i glo nów wnętrza rur wodnych powodu je, że chlor - nawet w nadmiarze uży ty do dezynfekcji wody - ulega w prze biegu sieci całkowitemu związaniu z substancjami organicznymi, do tego stopnia, że na jej koncówkach, np. w kranach domowych, jego zapach jest już niewyczuwalny. Woda z tych kranów jest natomiast silnie skażona trój halometanami. Inne masowe zagroże nie zdrowia jest związane z przepływem wody przez instalacje wykonane z ołowiu, miedzi, azbestu lub złej jakości PCW.

Za światową Organizacją Zdrowia (WHO) można wyróżnić następujące grupy chemicznych domieszek wody wodociągowej, czyli wody z kranu:
- substancje nieorganiczne (np. sód, ołów, nikiel, mangan, żelazo),
- substancje organiczne (np. węglowo dory aromatyczne, polichlorobifenyle),
- środki dezynfekujące (np. chlor, dwu tlenek chloru, monochloramina),
- produkty towarzyszące dezynfek tantom (np. trójhalometany, formal dehyd, fenol),
- pestycydy.

Obliczono, że człowiek codziennie wchłania około 10 000 substancji chemicznych. Można je podzielić na:
- niezbędne do życia w zdrowiu,
- stanowiące niepotrzebny balast,
- wywołujące mało wyraźne nieko rzystne reakcje organizmu,
- powodujące rozstrój zdrowia wkrót ce po zadziałaniu,
- wywołujące rozstrój zdrowia po dłu gim czasie działania.

Ochrona polskiego konsumenta przed masowym zagrożeniem czyn nikami rakotwórczymi jest drastycz nie słabsza w porównaniu z ochroną konsumenta w Unii Europejskiej. Naj bardziej charakterystycznym przykła dem są normy jakości zdrowotnej wody do picia i potrzeb gospodarczych. W nowelizowanej obecnie dy rektywie europejskiej ustalane są normy na 11 kancerogenów, które mogą występować w wodzie z kranu, również w Polsce. Co najmniej 6 z tych substancji rakotwórczych jest uznanych w Europie za zagrażające zdro wiu publicznemu. Są to akrylamid, bromiany, bromodichlorometan, chlo rek winylu, epichlorhydryna, wielopierścieniowe węglowodory aroma tyczne: fluranten, benzo(b)fluranten, benzo(k)fluranten, benzo(g)perylen i indeno(1,2,3-cd)piren.

Kancerogeny obecne w wodzie z kranu zagrażają zdrowiu wszystkich, od niemowlęctwa do starości, niezależ nie od stylu życia lub warunków pracy. Należy dodać, że czynniki rako twórcze pobierane przez całe życie z wodą pitną przyspieszają kanceroge nezę związaną z paleniem tytoniu, pi ciem alkoholu lub warunkami pracy i zamieszkania (azbest, radon itd.).

Wśród wchłanianych przez nas substancji chemicznych są też takie, które wprawdzie nie są uznane za szkodliwe, ale pełnią rolę stresorów chemicz nych. Są to nieraz bardzo skomplikowane sole nieorganiczne i organiczne, toksyczne substancje mineralne, alkohole, aldehydy, związki polifenolowe itd. Stają się one toksyczne wtedy, kiedy dostają się do organizmu zbyt często lub w zbyt dużej ilości albo gdy ktoś nie dysponuje wystarczającymi możliwo ściami odtrucia. Musimy je unieszko dliwić i wydalić, a to już jest pewnym obciążeniem
organizmu. Gdy jest ich nadmiar, nie dajemy sobie rady i ulegamy zatruciu. Możliwość unieszkodliwiania i usuwania chemikaliów jest ograniczona i inna u każdego człowieka. Liczne związki chemiczne, zanim ulegną wydaleniu, konkurują między sobą o wykorzystanie tych samych ścieżek metabolicznych.

Skażenie powietrza i żywności ob niża tolerancję na skażenie wody i vice versa. Z żywnością pobieramy wielką ilość substancji chemicznych (głównie naturalnych, ale też związanych z na wożeniem, ochroną przed szkodnika mi i przetwarzaniem produktów rol nych), które w organizmie muszą zo stać zmetabolizowane i wydalone, a które nie tylko nie mają żadnych wartości odżywczych, ale są wręcz toksyczne. To samo dotyczy powietrza, zwłaszcza w otoczeniu tras ko munikacyjnych, na stanowiskach pracy w przemyśle i rolnictwie oraz w niewietrzonych pomieszczeniach skażonych choćby produktami spala nia gazu, formaldehydem uwalniają cym się z mebli, wykładzin itp.

Praktycznie dysponujemy tylko jedną możliwością ograniczenia obciążenia chemicznego naszego organizmu. Jest nią wybór czystej wody.

Uwzględniając powyższe dane, trzeba podkreślić, że woda z kranu w żadnym przypadku nie może być uznana za źródło niezbędnych do życia w zdrowiu substancji mineralnych. O zaspokojeniu potrzeb organizmu w tym zakresie decyduje urozmaicone pożywienie, bogate przede wszystkim w warzywa i owoce. Są one nie tylko niezastąpionym źródłem witamin i minerałów, o czym uczymy się już w szkole, lecz także zawierają wykry te ostatnio naturalne substancje chro niące nas przed rakiem. Już dziś zna ny jest ranking warzyw i owoców o naj większej mocy przeciwdziałania rakowi. Na pierwszym miejscu są wymie niane brokuły (aktywne składniki to sulforan, betakaroten i indolkarbinol), a w dalszej kolejności pomidory (liko pen), pomarancze (bioflawonoidy, wi tamina C), czosnek (allicyna), jabłka (kwas elagowy, błonnik), soja (genisteina), marchew (betakaroten, błonnik), ostra papryka (kapsaicyna) i zielona herbata (katechina).

Na straży fizjologicznego stężenia minerałów w organizmie ludzkim stoją niezwykle skuteczne mechanizmy regulacyjne, które powodują, że nad miar wypitej wody, który mógłby do prowadzić do obniżenia stężenia sub stancji mineralnych w płynach orga nicznych, jest szybko usuwany przez pocenie się lub wydalanie moczu. Pijąc duże ilości czystej wody, przez swojego rodzaju przepłukanie organi zmu, ułatwiamy wydalenie rozmaitych trucizn, produktów przemiany mate rii, a nawet możliwe do dostrzeżenia wypłukanie piasku z miedniczek ner kowych. Ryzyko kamicy nerkowej jest niebagatelne u osób obciążających or ganizm nadmiernym spożyciem wody o wysokiej, a nawet średniej minerali zacji. Do codziennego picia i gotowa nia zalecane jest korzystanie z wody z jak najmniejszą ilością domieszek. Dlatego też nigdzie na świecie nie wprowadzono norm na dolną granicę stężenia rozpuszczonych substan cji w wodzie pitnej, ani żadne zale cenia żywieniowe nie wymieniają wody pitnej jako pożądanego źródła minerałów.

Aby uzyskać czystą wodę, stosuje się superfiltry oparte na zasadzie odwróconej osmozy. Zatrzymując do mieszki na najwyższym osiągalnym poziomie dokładności, urządzenia te dobrze służą konsumentom zabiega jącym o długie życie w pełni zdrowia.

dr Zbigniew Hałat

Dr Zbigniew Hałat, lekarz specjalista epidemiolog, w latach 90. XX wieku w trzech kolejnych rządach główny inspektor sanitarny i zastępca ministra zdrowia ds. sanitarno-epideiologicznych, Prezes Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów.

Dalsze informacje:
Z. Hałat: turkusowa książeczka pt. "Woda" oraz czasopismo Ruchu Ochrony Zdrowia "Zagrożenia zdro wia w Polsce"; aktualizowana wer sja elektroniczna dostępna w internecie
pod adresem: http://www.halat.com/zdrowie.html